Mensen met een stoornis in het autismespectrum kunnen heel waardevol zijn voor bedrijven.
Gesprek met twee mannen die van hun zwakke hun sterke punt hebben gemaakt.

(Wegener Dagbladen,
bijlage Geld en Werk, 25-10-2011)

Vrijwel iedereen herinnert zich Dustin Hoffman als de sociaal onaangepaste, maar wiskundig hoogbegaafde stakker uit de film Rain Man (1988). Briljant gespeeld, maar volkomen onrealistisch. In dit personage zijn namelijk alle denkbare autistische eigenschappen bijeengepropt en sterk uitvergroot. Zo groeide Rain Man uit tot een ‘super-autist’ die niet bestaat. Helaas vormt deze film nog steeds hét referentiekader van elke leek op autisme-gebied.

Bedrijfsrisico

“Die Rain Man-beeldvorming is funest”, zegt Jaap Brand (46). “Ten eerste zien werkgevers je algauw – begrijpelijk overigens – als een bedrijfsrisico. Ten tweede: zo’n cliché stigmatiseert, het ondermijnt je zelfvertrouwen.”
Brand spreekt uit ervaring: als hoogbegaafd autist heeft hij in zijn carrière de nodige hindernissen genomen. Hetzelfde geldt voor Carlo Post (52). De twee ontmoetten elkaar in 2006 via een internetforum. Beiden zijn bètawetenschapper, hebben een ‘autisme-spectrumstoornis’ (ASS) en functioneren tegenwoordig uitstekend binnen het bedrijfsleven.
Ze werkten ook mee aan Autipower, succesvol leven en werken met een vorm van autisme, een bundel interviews door Herman Jansen en Betty Rombout, die 4 oktober verscheen bij uitgeverij Pepijn. Autipower blijkt een even leerzaam als onderhoudend boek. Je leest het als een roman, terwijl het toch een helder inzicht geeft in problemen én onvermoede voordelen van autisme.

Asperger

Post was allang getrouwd en vader van twee opgroeiende kinderen, toen hij als 46-jarige zijn diagnose kreeg: syndroom van Asperger, een ASS. Eindelijk begreep hij waardoor alle sollicitaties hem zo veel moeite hadden gekost. En waarom hij, nadat hij tenslotte een leuke baan en dito baas had gevonden, onder de nieuwe directie ontslag kreeg op vage ‘bedrijfseconomische’ gronden, waarna hij in een depressie belandde.

Rustige werkplek

Maar nauwelijks had Post ontslag en diagnose verwerkt, of hij nam een kloek besluit: werken zou hij, met Asperger en al! Hij zocht een reïntegratiebureau dat hem aansprak en vond een werkgever die bereid was tot meedenken. Tijdens de sollicitatie benoemde hij openlijk zijn Asperger-syndroom: “Ik vermeldde duidelijk waar mijn competenties lagen, maar ook wat ze me vooral níet moesten laten doen. Klantencontact: minimaal. Verwacht van mij geen verkooppraatjes. Wat ik wél kan, is ingewikkelde zaken helder aan mensen uitleggen. Tijdens mijn wiskundestudie heb ik ook mijn onderwijsbevoegdheid gehaald.”

Verder vroeg hij om een rustige werkplek, waar niet steeds mensen langs zijn bureau lopen. “Daar werk ik nu. Met klassieke muziek op mijn walkman, zodat ik geen hinder heb van allerlei geluiden. Maar natuurlijk zijn er ook werkgevers die op zo’n verzoek afknappen en zeggen: ‘Daar begin ik niet aan.’ Dan weet je meteen hoe zo’n werkgever in elkaar steekt.”

Omwegen

Brand volgde een opleidingstraject met omwegen: van lomschool via mavo en lyceum naar promotie aan de Erasmus Universiteit. Zo simpel als deze weg zich laat samenvatten, zo intens worstelde Jaap met eenzaamheid, snelle overprikkeling en sociale angst.

Enig lichtpuntje was zijn plezier in het studeren. In Autipower wordt hij gepresenteerd als ‘de man die zichzelf uitvond’. Hij typeert zijn ontwikkeling met een metafoor: “Niet-autisten krijgen een kant-en-klaar vliegtuig. Maar als autist krijg je een bouwpakket en moet je je eigen vliegtuig in elkaar zetten.”

Tweetalig

Zonder therapie, alleen dankzij verbluffend zelfinzicht en doorzettingsvermogen, analyseerde hij zijn functioneren, schiep eigenhandig de structuur die hij nodig had en trainde zich in de social talk die de maatschappij van hem vroeg. “Ik ben nu tweetalig, ik spreek zowel de taal van autisten als die van niet-autisten. Met autisme redeneer je bijvoorbeeld bottom-up, dat wil zeggen: je komt vanuit losse details tot de grote lijnen. Niet-autisten denken top-down: eerst naar het globale geheel lijken, dan details invullen.”

Verzwijgen

Anders dan Post verzweeg Brand het woord ‘autisme’ bij zijn laatste sollicitatie. “Ik heb voor een tussenweg gekozen door mijn sterke kant te benadrukken: fundamenteel onderzoek, daar ben ik goed in! Pas later ben ik openhartiger geworden. Inmiddels wordt juist mijn autisme door zowel collega’s als leidinggevenden op handen gedragen. Wat eerst een beperking was, is nu mijn kracht.”

‘Autipower’

Wat houdt deze ‘Autipower’ zoal in? Het boek omschrijft meermalen de loyaliteit van ASS’ers: wie hun vertrouwen wint, kan rekenen op hun jarenlange inzet. Post noemt een ander voordeel: “Ze stimuleren een heldere interne communicatie. Autisten willen geen gedraai, maar haring of kuit. Die behoefte aan duidelijkheid en consistentie maakt hen trouwens ook sterk in het uitdragen én het bewaken van de bedrijfsmissie.”
Nog zo’n auti-talent: het snel herkennen van patronen in een verzameling losse gegevens. “Dat gaat verder dan alleen cijfertjes”, beklemtoont Brand. “Ze krijgen ook snel inzicht in een bedrijfsstructuur. En doordat ze losser staan van conventies, denken ze makkelijker out of the box.” Post: “Ja, mijn werkgever zei ooit dat elk bedrijf minimaal een paar autisten nodig heeft voor innovatie.”

Netwerk

Post en Brand zijn selfmade men die zichzelf aan de haren uit het moeras trokken, het moeras van onwetendheid en vooroordeel.
“Uiteindelijk zijn we redelijk succesvol geworden, maar langs ongebaande wegen”, constateert Post. “De hulpverlening richt zich te weinig op zelfmanagement en autonomie. Dat ASS’ers met een normale intelligentie zo veel moeite hebben zich op de arbeidsmarkt te begeven, komt vooral doordat ze geen netwerk hebben opgebouwd.”

Campagne

Voor deze doelgroep startte Post in 2008 een speciaal netwerkforum, dat nu op LinkedIn bekendstaat als Autisme Ten Top (ATT). De belangstelling bleek overweldigend: ATT telt nu zo’n negenhonderd leden. Aansluitend hierop nam Brand het initiatief tot een landelijke beeldvormingscampagne in 2012. Die campagne start 26 januari met een banenmarkt in Enschede. Brand: “We willen bedrijven aanmoedigen te investeren in ASS’ers, vanwege hun specifieke talenten. Want autisme loont en op terreinen waar je dat niet zou verwachten.”

 

Boek: Herman Jansen en Betty Rombout – Autipower, succesvol leven en werken met een vorm van autisme.
Uitgeverij Pepijn € 18,95.