Sinds 5 oktober 2018 biedt MuzIC livemuziek aan Intensive Care-patiënten. En in juli 2019 werd MuzIC een stichting. Initiatiefnemer en aanjager is de Haarlemse IC-verpleegkundige Lorette Gijsbers.
Nederlands Dagblad, bijlage Gulliver, 12-09-2019. Beeld: Pixabay
In 2016 deed Lorette Gijsbers de inspiratie op voor het MuzIC-project. ‘Plotseling stond Remy van Kesteren met zijn harp voor de deur: hij kwam spelen voor zijn neef die op de IC lag.’ Zo ontstond haar idee van livemuziek op alle IC-afdelingen in Nederland.
Als IC-verpleegkundige in het Haarlemse Spaarne Gasthuis zette Gijsbers zich al eerder in voor kennisdeling over het Post-Intensive Care Syndroom (PICS), een verzameling psychosociale, mentale en fysieke gevolgen bij ex-IC-patiënten en hun naasten. Ze was medeoprichter van de Stichting FCIC (Family Centered Intensive Care), waaruit de kersverse Stichting MuzIC is voortgekomen.
‘Toen ik twintig jaar geleden begon, werden IC-patiënten vaak diep gesedeerd. Daardoor kregen ze een vreemde beleving van wat om hen heen gebeurde. Onwerkelijke dromen en angstvisioenen mengden zich met flarden realiteit. Dat wist je als zorgverlener niet, want die mensen lagen er ogenschijnlijk rustig bij. Pas rond 2012 is de mens áchter de apparatuur tevoorschijn gekomen.’
Erkenning
Veel IC-overlevenden ontwikkelden iets wat leek op het Post-Traumatische Stress Syndroom (PTSS), dat in 1980 werd (h)erkend bij oorlogsveteranen. Alleen bleek het voor IC-overlevenden (nog) moeilijker om erkenning te krijgen, vertelt Gijsbers. ‘Door de sedatie wisten ze vaak niet meer wat er nu wel of niet echt gebeurd was. Sommigen hebben daar jaren mee rondgelopen, denkend dat ze de enige waren. Pas toen ze zich gingen organiseren, daagde ook vanuit de medische wereld het besef: hé, hier is echt iets aan de hand.’
De eerste livemuziek voor Nederlandse IC-patiënten klonk met Kerst 2017, door het toenmalig duo De Haarlemse Viooldiva’s. Gijsbers: ‘Violiste Suzanne Groot had zelf ooit op de IC gelegen en was meteen heel gedreven om MuzIC samen met mij op te zetten. Haar compagnon Maria Eldering is tevens muziektherapeute. Een prima combi dus!’
Ook IC-verpleegkundige Sanne van der Zee uit het UMC Utrecht sloot zich aan. En zodra oud-dirigent Jorne Meijer, manager in Spaarne Gasthuis, Gijsbers’ blogs las en besloot zich ermee te bemoeien, ging het pijlsnel. Dankzij Meijers inbreng kwam er een ‘muziekpilot’ van twee jaar in het Spaarne Gasthuis en het UMC Utrecht.
‘Goed dat er nu gedegen, systematisch onderzoek wordt gedaan naar de effecten van livemuziek,’ vindt Gijsbers. Dat live-aspect is cruciaal: ‘Ook het intermenselijk contact met de musici komt via álle sensoren binnen. De muziek zelf raakt je ook letterlijk, want ze vibreert in de lucht. Daardoor verandert de sfeer. Niet alleen voor de patiënten, ook voor het personeel. Als professional ga je vanzelf anders werken. Emoties van patiënten en familie raken je dieper, je komt nader tot elkaar.’
Kakofonie
Een werkbezoek in juli 2018 aan een IC-unit in Manchester, waar ze al langer met livemuziek werken, leverde extra inzicht en bevestiging op. ‘Daar lagen wel 20 patiënten in een open ruimte. Al die apparaten en stemmen van personeel zorgden voor één grote kakofonie’, herinnert Gijsbers zich. ‘En toch legden die harmonieuze muziek en interactie met de musici een deken van rust over deze afdeling.’
Sinds juli 2019 is MuzIC een stichting. Gezien de uiterst fragiele conditie van IC-patiënten beijvert MuzIC zich ook voor achtergrondkennis bij de musici. ‘Je moet kunnen anticiperen op crisissituaties. Hoe reageer je als het opeens heel slecht gaat met iemand? Daarom hebben we intervisiebijeenkomsten waar ze ervaringen kunnen delen en training krijgen.’
Gijsbers’ ideaal: een gespecialiseerd MuzIC-team van (betaalde!) musici, opgeleid en ondersteund door IC-professionals. Want de impact van livemuziek lijkt niet alleen positief, maar ook blijvend: ‘Soms herinneren IC-overlevenden zich helemaal niets van die periode. Alleen weten ze nog wél dat er mensen langskwamen die muziek maakten.’
Zie website MuzIC: https://www.muz-ic.nl/
