Sinds gisteravond is het tiende Internationale Cellofestival Zutphen een feit. Daarmee bestaat deze biënnale meteen twintig jaar. Een mooi moment om te preluderen op toekomstmuziek.
de Stentor / De Gelderlander / Tubantia, 29-08-2019. Foto © Int. Cellofestival Zutphen
De eerste coryfee die we in de sfeervolle trailer tegenkomen is Madara Fogelmane, artiestennaam MADARA. De celliste en singer-songwriter komt uit Letland, maar heeft Amsterdam als uitvalsbasis.
,,Madara heeft bij mij gestudeerd,” zegt festivalleider Jeroen den Herder, tevens hoofdvakdocent cello aan het Conservatorium van Amsterdam. ,,Maar ze koos een ander pad dan je zou verwachten. Ik zag dat natuurlijk wel aankomen en heb haar daarin gesteund.”
Na haar afstuderen als klassiek celliste brak MADARA al vrij snel door: ,,Ze is zelfs nog genomineerd voor het Eurovisie Songfestival 2017 en schopte het in Portugal tot de halve finale. Wat erg knap is, zo alleen met haar cello tegenover al die standaard-bandjes. Sindsdien gaat het hard met haar carrière.”
De roodharige bard schrijft meestal in haar eigen taal, het Lets, hoewel ze sinds kort ook Engelse teksten maakt. Voor dit tiende Cellofestival verzocht Den Herder MADARA om een speciale voorstelling rondom oude boeddhistische teksten. ,,Dat wordt interessant, want ze heeft een heel eigen idioom ontwikkeld. Haar muziek draagt ook duidelijk het stempel van haar Letse achtergrond.”
Ook cross-over ensemble Fuse (vooral bekend van Podium Witteman) en Camerata RCO (een groep musici uit het Concertgebouworkest) zijn deze week neergestreken in de IJsselstad. Karakteristiek pièce de résistance wordt de wereldpremière van een Dubbelconcert voor cello, sheng en strijkorkest. Componiste is Man Fang (1977), Chinese van geboorte maar werkzaam in de VS. De sheng is een wonderbaarlijk ogend Chinees mondorgel dat al 4000 jaar bestaat, maar door virtuoos Wu Wei opnieuw is ingezet voor eigentijdse muziek. Camerata RCO neemt de orkestpartij op zich.
Jeroen den Herder: ,,Ik ben Wu Wei zo’n anderhalf jaar geleden tegengekomen. Toen hebben we dit plan al bedacht en voorgelegd aan Man Fang, die meteen begon te componeren. Maar intussen heeft Wu Wei zich de status van een soort popster verworven. Dus ik ben nu érg blij dat ik er op tijd bij was om hem naar Zutphen te halen! Ook Man Fang zelf komt speciaal voor deze première vanuit de States.”
Schakelpunt
Al die grensoverschrijdende elementen moeten het 20-jarig bestaan extra luister bijzetten. Maar dat is niet het enige doel; ze vormen tevens een statement, legt Den Herder uit. ,,We willen hiermee richting geven aan de toekomst van het Cellofestival. We zien deze editie als een schakelpunt. Vanaf nu gaan studenten een grotere rol spelen in de opbouw; het festival wordt een platform voor musici in opleiding. Verder zijn er samenwerkingsverbanden met bijvoorbeeld het Turkse Gümüşlük Festival − een klassiek muziekfestival waarmee we binnenkort nog projecten willen doen − en met het Conservatorium van Amsterdam. Vanuit Amsterdam zijn er nu compositiestudenten naar Zutphen gekomen. Zij schrijven elk een stuk voor cello plus een niet-westers instrument.”
Om die verse composities ter plekke tot klinken te brengen, nodigde Den Herder een viertal musici uit die oosterse instrumenten bespelen Naast Wu Wei met de sheng zijn dat Neva Özgen met de Turkse kemençe, Raphaela Danksagmüller met de Armeense duduk en Harrie Starreveld met de Japanse shakuhachi. ,,Zo krijgt het festival tevens de functie van een laboratorium voor nieuwe klanken,” zegt Den Herder tevreden. En nee, dat idee van een artistieke synthese tussen oost en west is niet nieuw, voegt hij eraan toe: ,,Het is in 1980 al prachtig vormgegeven door componist Joël Bons, die toen het Nieuw Ensemble oprichtte waarvan ik zelf ook deel uitmaak. Het Nieuw Ensemble werd toonaangevend voor muziekinvloeden uit met name uit China. In die tijd was dat nieuw en booming, al die nieuwe geluiden. Daaruit is ook voortgekomen wat nu wereldmuziek heet.”
Joël Bons blijkt eveneens prominent aanwezig in Zutphen, nu met zijn Atlas Ensemble (musici uit Azië, het Midden-Oosten en Europa) en het Atlas LAB, een broedplaats voor interculturele muziek. Naast de ‘reguliere’ cellomasterclasses zorgt het Atlas LAB voor workshops waarin studenten kunnen ontdekken wat er gebeurt als je oosterse met westerse muziek mengt.
Kosmopolitisch
,,Ik denk dat zo’n samensmelting van culturen een goede voedingsbodem wordt voor het festival,” zegt Den Herder beslist. ,,Ik zou ook graag zien dat het festival een afspiegeling van de stad Zutphen wordt.” Want dat is zijn diepste wens: dat Zutphen op muziekgebied een kosmopolitische uitstraling krijgt. Een ideaal dat nog in het verre verschiet ligt, maar geenszins onrealistisch lijkt: ,,In Zutphen wonen veel jonge gezinnen, we hebben veel jeugd, maar ook veel ideeën qua scholing. Er is een enorm breed cursusaanbod in een stad die niet al te groot is, maar toch net groot genoeg.”
Alleen voor de leeftijdscategorie van studenten is weinig. ,,Mensen gaan weg als ze 18 zijn en komen pas terug als ze 40 zijn,” chargeert hij. ,, Maar als we die leemte nou eens konden vullen…? Kijk, Zutphen heeft veel masterclasses. Vlak nadat ik het Cellofestival was gestart, kwam sopraan Johannette Zomer hier wonen en zette haar eigen dingen op, zoals zangcursussen en de Zomeracademie. Verder heeft Zutphen het Beethoven Festival en het Geelvinck Museum met zijn oude piano’s… Als je het educatieve aspect van al die initiatieven zou verbreden naar diverse scholen, dan kan Zutphen een studiestad worden. Met, als het aan mij ligt, een internationale reikwijdte.”
www.cellofestivalzutphen.nl