Het Apollo Ensemble uit Lelystad bestaat alweer 25 jaar. Dat wordt gevierd met een macabere detectiveroman, voorzien van passende muziek.

(de Stentor, 09-02-2017)

De componist Franz Joseph Haydn had zich zijn begrafenis zo heel anders voorgesteld. Bij leven had hij nadrukkelijk de wens uitgesproken dat dan het Adagio uit zijn symfonie nr. 44 (‘Trauer’) zou worden gespeeld. Helaas: de 77-jarige ‘Papa’ Haydn overleed in Wenen op 31 mei 1809, vlak nadat de troepen van een uiterst agressieve Napoleon met veel kanonnengebulder de stad hadden aangevallen en belegerd. In alle oorlogscommotie werd Haydns lichaam haastig en zonder plichtplegingen begraven.

Toch was dat niet het ergste. Enkele dagen later gebeurde er iets vreemds. Onverlaten groeven het lijk op, zaagden ruw het hoofd van de romp en namen het mee. Geen sterveling zou ooit iets van deze lugubere daad hebben geweten, ware het niet dat ene vorst Esterházy − kleinzoon van Haydns vroegere werkgever − in 1820 op het idee kwam om opa’s hofcomponist een keurige herbegrafenis te geven. Bij het openen van Haydns kist bleek tot ieders verbijstering de schedel verdwenen.

Schedel

Nog steeds weten we niet precies wat er is gebeurd. Het verhaal gaat dat de grafschennis had plaatsgevonden in opdracht van Joseph Carl Rosenbaum, collega en bewonderaar van Haydn. Rosenbaum was een volgeling van Franz Joseph Gall (1758-1828), grondlegger van de frenologie, een toen populaire pseudowetenschap die beweerde dat je aan ’s mensen schedelvorm diens eigenschappen kon aflezen. Voor frenologen gold de schedel van die geniale Haydn als begerenswaardig studieobject.

Theun de Vries (1907-2005) besloot aan dit bizarre verhaal een detectiveroman te wijden. In 1988 werd ‘Het hoofd van Haydn’ uitgegeven door Querido. En nu, bijna dertig jaar later, verschijnt er een fraaie limited edition, vergezeld van een CD. Nota bene op initiatief van een muziekgezelschap uit Lelystad: het Apollo Ensemble, dat hiermee zijn zilveren jubileum markeert. En jazeker, als eerste titel prijkt de ‘Trauer’-symfonie op de tracklist. Het werk dat Haydn in zijn jonge jaren schreef en waaraan hij zo verknocht was, dat hij zich dit op latere leeftijd nog steeds als begrafenismuziek wenste.

Subliem

De muziek is dan ook subliem gecomponeerd, meent Thomas Oltheten, fagottist en medeoprichter van het Apollo Ensemble. Overigens geldt dat evenzeer voor de andere tracks, te weten de symfonieën nr. 26 (‘Lamentatio’) en nr. 49 (‘La Passione’).
Oltheten: ,,In feite vormen deze vroege symfonieën de basis voor al zijn latere werk. Zelfs Mozart en Beethoven lieten zich er door inspireren.” Artistiek leider David Rabinovich valt hem bij: ,,Het is muziek met een persoonlijk karakter, vol verrassende wendingen. Totaal anders ook dan wat hij later heeft gemaakt.”

De omvang van het Apollo Ensemble, dat hooguit 24 musici telt, sluit volgens Rabinovich prachtig aan bij dit repertoire. ,,Vaak hoor je Haydn-symfonieën door een groot orkest. Maar deze drie schreef hij toen hij in dienst was van vorst Esterházy. Aan dat hof had hij maar een beperkt aantal musici tot zijn beschikking. Dus nu we in kleine bezetting spelen, hoor je de structuur beter; het klinkt heel transparant.”
Thomas Oltheten: ,,Met deze jubileumbox proberen we Haydns wens alsnog symbolisch in vervulling te doen gaan. We brengen hem symbolisch naar zijn laatste rustplaats.”

‘Zie ook www.apollo-ensemble.nl