Als Hanzestad met een universiteit onderging Harderwijk door de eeuwen heen heel wat buitenlandse invloeden. De laatste decennia ontstonden er bloeiende Turkse en Marokkaanse gemeenschappen. Zij bouwden hun eigen godshuizen: de moskeeën.

(AD Nieuwsmedia. Special Uit & Thuis, rubriek Godshuizen; 26-07-2018)

Mehmet Akif Ersoy (1873-1936) was dierenarts, dichter, publicist en islamgeleerde. Het gebedshuis in Harderwijk (in de volksmond kortweg ‘Turkse Moskee’) draagt zijn naam. Een modern gebouw uit 2007.
Toch: waar bij eigentijdse kerken rechtlijnigheid vaak troef is, krijgen moskeeën altijd weer iets sprookjesachtigs: romaanse bogen, slanke minaretten, een halvemaan, een koepel. En, zoals bij de Mehmet Akif Ersoy Moskee, ook nog eens een indrukwekkend bordes.
,,Iedereen is hier welkom,” zegt secretaris Yusuf Altun met een weids gebaar naar de hoofdingang: ,,De deuren staan letterlijk wagenwijd open!” Net als veel katholieke kerken is deze moskee dagelijks toegankelijk voor wie een moment van bezinning zoekt.

Atmosfeer

Dat je de gebedsruimte altijd zonder schoenen betreedt, is genoegzaam bekend. Verder is het wenselijk dat ook niet-moslima’s hun hoofd bedekken met een sjaal. ,,Wénselijk,” beklemtoont Yusuf Altun. ,,We kunnen natuurlijk niemand iets verplichten.”
Eenmaal binnen ga je vanzelf zachter praten, overrompeld door de sacrale ruimte. Vele tinten blauw springen in het oog: hemelsblauw, pauwblauw, nachtblauw… Op de wanden, in het koepelvormige gewelf. Heeft blauw een spirituele betekenis, als verwijzing naar de hemel? Altun haalt neutraal de schouders op: ,,Het is vooral mooi. In veel moskeeën zie je dat blauw terug.”
Wat in zekere zin wel naar de hemel verwijst, is de grote koepel waaronder de mensen samenkomen. Die symboliseert goddelijke bescherming, legt Altun uit: ,,Zoals de atmosfeer onze aardbol beschermt, zo beschermt de koepel als het ware de mensen.”

Preekstoel

In de bijna lege ruimte trekt het spaarzame liturgisch meubilair de aandacht. Er zijn twee kansels, rijkversierd met gestileerde bloemmotieven en gekalligrafeerde Koranverzen. De hoge preekstoel rechts, de zogeheten ‘minbar’, heeft traptreden van waaraf de imam op vrijdag en andere hoogtijdagen reciteert en preekt. ,,Je kunt de vrijdag vergelijken met de christelijke zondag,” zegt Yusuf Altun. ,,Op vrijdag hoort elke moslim naar de moskee te gaan. Vaker mag ook; dat zou een moslim natuurlijk sieren.”
De lagere kansel is voor doordeweekse bijeenkomsten. Daarop reciteert de imam een fragment uit de Koran of de Hadith en houdt een korte uitleg, waarna de aanwezigen gaan bidden. De nis in het midden – een gotische boog van beschilderde siertegels, met daarvoor een gebedskleed – heeft iets weg van een altaar. Maar het is de ‘mihrab’: de plek waar de imam geknield voorgaat in gebed, het hoofd richting Mekka gebogen.

Delfts Blauw

Evenals in het jodendom is het in de islam not done om levende wezens af te beelden. Verwacht dus geen fresco’s met mens- of dierenfiguren. Toch is de decoratie overvloedig. Zoals de imposante kristallen kroonluchter. Of de lambrisering: talloze keramische tegels met bloemmotieven in majolica, vervaardigd in de Turkse stad Kütahya. Altun: ,,Tijdens de bouw van de moskee is besloten om deze tegels daar te laten maken. Qua status kun je het keramiek uit Kütahya vergelijken met Delfts Blauw.”
De kalligrafie op de wand en in de koepel is het werk van twee Turkse kunstenaars, vertelt hij tenslotte: ,,Die kwamen speciaal helemaal naar Harderwijk. Twee maanden hebben ze erover gedaan om al die Koranteksten op de muren te schilderen. En daarboven op die blauwe rand, in gouden letters geschreven, staan de 99 namen van Allah.” Zelfs over de ramen onder de koepel is terdege nagedacht: ,,Bij een bepaalde lichtinval zie je op de vloer een halvemaan.”

Mehmet Akif Ersoy Moskee. Dagelijks open van 10.00-22.00 uur.
Anne Franklaan 5, Harderwijk. Voor bezichtiging: info@mehmetakifcami.nl